Non creo que o sistema estea agotado. Oque está é absolutamente desequilibrado entre o plano global no que se move a economía e o plano estatal, ás veces incluso local, no que se move a política. Por iso a economía está basicamente desgobernada, porque non existe autoridade capaz de facelo. Esta situación dista moito de ser nova. Foi o que pasou na economía feudal cando naceu o estado, foi o que pasou ao comezo da Revolución Industrial e o que pasa agora mesmo cun proceso de globalización acelerado da economía e esta incrible situación na que aínda moitos pensan que volvendo cara a atrás hai solución

Creo que non. Os debates sempre cambian pouco a intención de voto, aínda que hai circunstancias na que ese pouco pode ser decisivo. Pero nesta ocasión, ademais de cambiar moi pouco, pódese dicir que ese pouco non ten ningunha importancia. Podería tela tido se como pensaban algúns se se producira un acorralamento de Mariano Rajoy a cargo de Rubalcaba. Pero esa situación non só non se deu senón que en certa medida sucedeu á inversa e por iso o debate non alterou para nada a marcha da campaña.

A sensación quie temos de Mariano Rajoy é a dunha certa indecisión política que el terá que desmentir cos feitos. Tamén pola súa traxectoria política podemos deducir que ten a idea de que os problemas se solucionan cando lle toca ou cando chegan a un certo nivel de crise no que a solución se fai inevitable. Se estás dúas hipóteses foran certas, estaríamos perdidos pero se non o son, e iso verémolo na formación do primeiro goberno, seguro que podemos sacar algo dun político que xa está moi maduro, que ten experiencia e que ten demostrado unha certa frialdade, ou serenidade, frente ás crises que o acosaron

A min si, porque creo que a presunción de inocencia non pode ser destruída por indicios non probados nin moito menos pola présa que poidan ter algúnsen desfacerse del canto antes. Este país ten oitos problemas coa impunidade na que viven certos sectores políticos, económicos e mesmo xudiciais, pero non é ningún problema que unha persoa que tivera que dimitir o fixera en maio en vez de en xaneiro. Non se pode ser máis papistas que o Papa nin actuar coma conversos na cuestión da moralidade pública

É certo que a Constitución española ten xa moitos anos e que eses anos se corresponden cun momento de fortes transformacións españolas, europeas e mundiais e dende esa perspectiva podería dicirse que hai xa bastantes cousas que cambiar para que a Constitución siga sendo un documento eficiente e moderno. Pero dito iso, tamén hai que dicir outra cousa moi importante: En España noi hai ningún problema, absolutamente ningún, que non se poida solucionar ou que simplemente estea agravado por culpa da Constitución, de tal maneira que España poderíase seguir gobernando con esta Constitución e ter unha democracia de altísima calidade durante moitos anos se os cidadáns aumentáramos a nosa cultura democrática e creáramos unha clase política á altura das circunstancias e das necesidades.

A xeración de políticos non é espontánea. Moitos dos políticos que están aquí presentáronse ás eleccións cinco ou dez veces e ganáronas sempre comodamente. Máis aínda, o que soemos xulgar dos políticos case nunca está relacionado co que fan, senón coas simpatías que levantan, coa imaxe ou co partido no que militan. Os electores comportámonos maioritariamente como seareiros que votamos ao noso simplemente porque é noso e, sobre todo, nunca castigamos a ninguén por non facer nada. Ese, que é o peor defecto dun político, o non valer para nada, en España non merece reprimenda nin castigo ningún. Repito para pechar: os políticos non nacen por xenración espontánea, e unha sociedade que está en absoluto desacordo cos políticos que elixe ten que mirar moito para si mesma.

Moitas decisións e seguramente as máis importantes veñen de fóra. Pero nós participamos na toma desas decisións. Sobre moitas delas teriamos incluso a capacidade de veto, xa que no goberno da Unión Europea hai esa disfunción que teoricamente podería favorecernos. O primeiro que temos que aprender é que as decisións europeaws non son de fóra, se non que son de dentro. O non ter asimilado este feito é unha das causas dos nosos problemas. Dito iso, hai que dicir que incluso cando dous partidos coinciden nunha mesma decisión, as políticas non son o mesmo, xa que se explican doutra maneira, instruméntanse sobre outro tipo de recursos e promocionan distintos tipos de valores. Un exemplo podería ser o debate reciente, no que as discrepancias de fondo non eran moitas, pero no que podían verse dúas políticas absolutamente diferentes.

A primeira causa e fundamental é porque a cidadanía pensa que non lle fai falta ningún e por iso non o vota. A política vasca ou catalana, basada fundamentalmente na presión nacionalista sobre Madrid, causa no electorado galego unha vertixe imposible de superar e case non hai galegos que pensen que este país ten arranxo por si mesmo e sen depender do paternalismo co que practicamente sempre fomos gobernados. Podería dicirse que tamén houbo algúns defectos nos plantexamentos que se fixeron dende os partidos nacionalistas, pero isto non explica nada, porque os partidos de aquí nunca se trabucaron tanto coma os partidos vascos ou cataláns, tampouco se trabucaron tanto como o fixeron os partiso de corte estatal en Galicia, non tiveron políticos de peor calidade nin de menor compromiso e só lles faltaron os votos.

É evidente que non existe un 22% de paro dende o momento en que incluso o Ministerio de Economía vén aceptando niveis de economía sumerxida próximos ao 25%. Isto representa un gran problema dende a perspectiva dos ingresos do Estado e dende o uso eficiente e solidario deses ingresos pero debe terse en conta que seguramente emprega, senón a un 25% do emprego total de España, si a unha procentaxe seguramente entorno ao 10 ou 12%, iso equivalería a un 3% do total, como mínimo. Incluso poderiamos diciri que hai algunhas bolsas de traballo tradicionalmente opacas para a contabilidade do emprego. Pensemos por exemplo nas traballadoras do fogar, nalgúns tipos de traballos agrarios e nalgúns tipos de actividades de mantemento ou reparación que son facilisimas de levar a cabo fóra do mercado laboral regulado. Dende o meu punto de vista, deberia de afrontarse unha regulación de choque moi potente contra este tipo de desregulación que é enormemente perniciosa para todo o sistema económico e social, e creo que quebera de facerse con independencia dos problemas oportunos de cutro percorrido que tal regulación puidera producir. Se non fora así, un 22% de paro poñería ao país en situación de revolta civil.

Os países católicos xa foron nalgunha etapa os países máis podersos de Europa e do mundo e a súa contribución ao edificio europeo no seu conxunto é moito máis importante da que foi a Europa central. É certo que estamos nun ciclo que favorece dende as revolucións industriais o papel dos páises da Europa central pero, por poñer un exemplo, non creo que Francia, que é un país nidiamente católico, sexa menos importante nin teña menos importancia na creación de pensamento e de economía da que ten Alemaña. É certo que nos últimos dous séculos os países católicos e mediterráneos tivemos peor sorte coas nosas políticas e coas nosas economías, pero só faltaría que esqueceramos agora que a Unión Europea tivo que nacer para solucionar o problema, a barbarie e a criminalidade máis grande xurdida noutros países que nada teñen que ver con nós. O que ós podemos ter é un problema de mal goberno, cousa que ten bastante fácil solución, pero complexos éticos frente a culturas, relixións ou etnias, ningún.

Iso só produciría un desbaraxuste no modelo de gobernabilidade que temos. É certo que ese problema se resolve votando, pero hai que facelo con criterios de racionalidade política, que son os únicos que poden dar solucións estables e eficientes. O outro -votar a un terceiro sexa que sexa- sería como xogar o futuro á lotería, que pode tocar pero realmente non toca.

Non debemos de esquecer que detrás das imputacións que se fan a Grecia e Italia e en moita menor medida a España hai unha base real que lonxe de darnos pé para volvernos contra que nos sinala o problema e nos pon os deberes, debería servir para acelerar todo aquilo que pode levarnos a presupostos estables e a unha maior coherencia fiscal do sistema europeo. Todo o demais é certo e eu teño escrito diso moitas veces, dende que se elaborou o tratado de Niza, deuselle un excesivo protagonismo e unhas excesivas oportunidades a todos os que viñan matar o proceso europeo en vez de arranxalo. Modelos de coalición cos americanos como os que fixeron algúns países do leste, Inglaterra ou o noso Aznar ían directamente contra a posibilidade de que Europa se erguese como referente político, económico e militar internacional. E que dúbida cabe que causa unha pena especial que países como Francia ou Holanda, que foron pais do proxecto, acabaran cravándolle un puñal por simples cuestións de política interna. Eu creo que a construción de Europa hai que retomala dende a perspectiva política, dende os valores e dende a comunicación interna entre as distintas sociedades, cousa da que o que non estaba convencido por razóns máis ou menos espirituais pode estar convencido agora ante o reto plantexado pola crise.

Non creo que o cuestionamento da Monarquía sexa unha prioridade na política española. Eu son repúblicano convencido por ética e por estética e recoñezo que algún día deberiamos afrontar o reto constitucional de regular o modelo da Xefatura do Estado mediante un debate resolto en referendo, pero creo que iso non é unha prioridade e por tanto non creo que nos próximos anos vaia ser tomado como unha cuestión crucial por ni´ngún do dous partidos que teñen capacidade para modificar a cuestión.

Algún diaño convenceu á cidadanía da veracidade do principio máis estúpido da democracia, que é aquel que di que o voto non vai á persoa,senón ao partido. En virtude deste principio, en España está condenada toda disidencia contra os partidos, incluso cando se fai por razións éticas ou contra situacións de evidente escándalo. E todos os elementos de control que existen nos parlamentos contra a partitocracia abusiva -mocións de censura, cuestión de confianza, cambio de voto por razóns de conciencia, etc.- están criminalizados con absoluto respaldo da opinión pública e do electorado. O peor que se pode dicir en España dun político non é que sexa ladrón, violador, ou asasino, senón que é tránsfuga e por iso non pode agardarse que xurda unha clase política renovada e contraria ás inercias tremendas que pesan sobre a política española, pero o que ten que apredender esta lecciónsa non son os partidos que saen beneficiados da situación, senón os cidadáns que teoricamente saen perxudicados.

Se se notase na presidencia de Mariano Rajoy que é galego, sería un mal presidente. Espero que o AVE, se o fan, non sexa porque Mariano Rajoy naceu en Santiago, senón porque haxa outras razóns que permitan gastar cinco ou seis mil millóns de euros. Este modelo no que o AVE a Sevilla chegou con Felipe González, o de Valladolid con Aznar e o de León con Zapatero, é o aldeanismo elevado á categoría de política. Eu espero que os gobernantes galegos que vaian gobernar España ou Europa saiban gobernar aquilo que se lles encomenda e que non maten moscas a cañonazos pensando en arranxar con grandes recursos o que nós poderiamos arranxar con algúnha intelixencia.

O tema do Senado é discutible, aínda que eu creo que a súa inoperancia só está motivada pola presenza dunha partitocracia abusiva que anula o carácter territorial da Cámara. Creo ademais que as reformas esbozadas para o Senado son todas equivocadas, xa que cada vez inciden máis na elección indirecta, a través de comunidades autónomas ou outras fórmulas, e na organización do Senado en termos similares á do Congreso. Eu creo que un Senado modificado, pero de verdade, sería proveitoso aínda que se as couas van por onde se di que van ir, sería mellor suprimilo. No referente a suprimir deputados no Estado e nas autonomías e concelleiros nos concellos, non estou en absoluto dacordo, xa que as cámaras non traballan fundamentalmente en plenos, senón en comisións, e só quen ignora isto pode pensar que é o mesmo ter un Congreso de 350 que de 250. De feito, España ten unha das Cámaras baixas menos numerosas do mundo e só un desprezo da actividade parlamentaria no que está caendo a opinión pública en favor do teórico eficientismo dos executivos pode levar a este erro. Bos parte desta argumentación é aplicable tamén os concelleiros dos concellos, pero neste caso a cuestión debe quedar reforzada por un dato que a xente non sabe pero que sería bo lembrar: do entorno dos 100.000 concelleiros que tenn España, non chegan a 10.000 os retribuidos. Os outros 90.000, moitos deles de concellos pequenos, producen moito máis do que cobran e substitúen con enorme vantaxe a vixiancia que sobre os asuntos de interés público poden exencer funcionarios, inspectores ou outro persoal que sería retribuido. Hai que ter moito coidado en non confundir o que é anecdótico cos problemas reais, que é un dos perigos máis grandes que teñen todas as crises.

Eu creo que a fin de ETA é un proceso encarrilado. Personalmente, e para que quede moi claro o que opino, eu creo que a fin de ETA chegou por unha actuación moi intelixente dos gobernos do PSOE entre os que hai que contar con especial recoñecemento o goberno de Zapatero. Creo que as medidas extremas como as das ilegalizacións masivas, as das asimilacións de todo o mundo abertzale con ETA e moitos dos encarceramentos que se produciron nos últimos anos -entre eles cito expresamente as últimas sentenzas contra Arnaldo Otegi- non axudaron ao que finalmente sucedeu por unha serie de circunstancias nacionais e internacionais que forzaron a ETA a poñerse en retirada e que foron moi ben aproveitadas por Rubalcaba e Zapatero. Pero estou seguro de que Mariano Rajoy non retrocederá nestas políticas e estou seguro de que os elementos máis radicais do PP, que están ben representados na figura de Mayor Oreja, non terán a tentación de descarrilar unha solución que aínda que ha de darnos algúns problemas, parece xa inexorable