Xosé: No meu caso non é así en absoluto e penso que na maioría dos escritores tampouco, polo menos nos que eu coñezo. Creo que se trata dun mito, como moitos outros que circulan sobre a literatura e os escritores. Inma: Eu non sei o que poden pensar ou facer os demais escritores e en todo caso non me parece xulgabel. Eu persoalmente procuro non pensar, nin imaxinar sequera, o que pode pensar o xurado pois senón non escribiría.

Xosé: Eu por necesidade e por gusto. Inma: Eu por pracer, porque son hedonista.

Inma: Non no sentido de que posiblemente non cambie nin a miña maneira de escribir, nin a miña maneira de entender a escrita, como un acto persoal e íntimo. Pero sí no sentido público; desde logo que a miña relación co sistema literario xa é outra. Xosé: No meu caso, buscaba un recoñecemento no ámbito da literatura xuvenil similar ó que tiña na literatura para adultos por eso creo que o Premio Merlín mo vai dar. Nese sentido tamén cambia a miña relación co sistema literario.

Inma: A pesar do nova que son, non creo que poida ver dentro de 100 anos, aproximadamente, unha nova colección conmemorativa, tendo en conta que esta iniciativa da Voz acaba de ter lugar... Non sei, non me imaxino nada diso polo momento... Xosé: Eu imaxínoo perfectamente. De feito, un libro meu xa está nesa colección. E Inma estará nunha similar moi logo.

Xosé: Xa hai quen vive. E o peor é que hai quen vive do conto. Inma: Efectivamente, parece que hoxe por hoxe esa non semella unha opción imposíbel... aínda que non sexa habitual nin maioritaria. Sen embargo é importante que a pregunta xa non teña que ser proposta en termos futuríbeis ou fictivos. Iso significa que algo comezou a mudar. Sen embargo, quizais vivir da literatura implique ser menos libre á hora de escribir. Creo que iso é verdadeiramente o que nos deberiamos plantexar nun posíbel debate.

Inma e Xosé: Para a literatura non son malos tempos en canto á creación. Pero o problema está na comercialización e no número de lectores, e non só en Galicia. Quizais os tempos non sexan tan bos para o mundo editorial e para o respecto pola palabra nun mundo en que predominan as imaxes.

Xosé: Porque somos galegos e eu non estou en contra de ningún idioma, pero penso que primeiro hai que empezar polo noso. Inma: Porque de momento non me sae escribir noutra lingua. Se cadra un día destes comezo a escribir en francés. Ademais, ¿é unha literatura mellor ou máis importante se ten millóns de lectores?

Xosé: SI Inma: TAMÉN.

Inma: As rosas son as flores que, persoalmente, máis me gustan. Ademais creo que, nun sentido simbólico, por pura tradición, arrastran unha chea de matices que son moi útiles á hora de empregalas coma recurso literario. Non só veñen sendo a imaxe da beleza e a perfección estética, senón que as rosas estiveron presentes nas lendas e na literatura universal de tódolos tempos. Paréceme interesante dialogar con ela a través de algo tan pequeno e á vez tan grande.

Inma: É unha pregunta difícil de responder nun espacio tan reducido. A situación do sistema literario é paradóxica: nun mundo en que se perden falantes en galego nunca se escribiu nin se publicou tanta literatura galega. Nese sentido, parece que os tempos que corren son bos para a creación e regulares para unha hipotética lectura... ¿Como manter iso se dentro dun certo número de anos quizais non haxa lectores para manter tal volume de producción? Persoalmente, esa é a cuestión básica que máis me preocupa, entre outras coma os problemas de planificación editorial, o lugar do teatro dentro do sistema literario (¿ulo?) ou a presencia da muller, alén da práctica ausencia de xéneros interesantes como o ensaio.

Xosé: Naturalmente, pódese ver en "Ariadna" e nun tema que é recorrente na miña obra, o dos clons e os xemelgos, que son clons naturais, no desdobramento das personalidades, etc. Eu falo de Dick en "A biblioteca da Iguana". Creo que é un autor ben interesante e, a pesar do cine, ou por iso, pouco comprendido.

Xosé: Pódense vender moitos ou moi poucos. Depende de tantas cousas...Pel de lobo leva de momento 4.000 exemplares vendidos. Creo que non está mal. Pero hai exemplos en Galicia de moitísimas máis vendas. Merece a pena.

Xosé: xa escribiu varias Mariano Rajoy. E Cascos unha, na que ademais hai caza en terras de Lleida. Inma: unha novela... eu creo que se escribe só un vodevil... Ou un esperpento que ten como protagonistas as gárgolas horribeis de San Caetano.

Inma: A experiencia persoal de todo escritor, dun modo ou doutro, é o filtro desde o que contar historias, pois da nada non xorde nada, e vivir é o que nos permite escribir e tratar literariamente determinadas experiencias e temas que poden interesarnos. Pero no plano da novela, da FICCIÓN, a experiencia persoal está nun ultimísimo plano. O que conta é, xustamente, a coherencia interna, o mundo creado pola obra. Nese sentido, os diálogos establecidos co lector sempre terán que pasar polo filtro da narración, do pacto tácito de que sempre estará aí a dúbida sobre se o que se conta é verdade ou mentira. Mais, ¿importa realmente se é verdade ou non?

Xosé: Na miña experiencia axuda moito. Dos meus libros vendéronse sempre moitísimo mellor os premiados. E eu non creo necesariamente que sexan os mellores... Se un repasa a lista de máis vendidos en galego, sempre están entre eles os premiados. Inma: En galego e en tódalas literaturas. Hai unha especie de regra básica ou verdade evidente dos sistemas literarios: un libro será moito máis vendido só por levar a faixa de "Premio X". Isto débese a que funciona un prexuízo polo cal se considera que a pre-selección do xurado é garante de calidade. E iso dispara as vendas. Pero como di Xosé, o número de vendas non implica necesariamente que eses sexan os libros de máis calidade. Ademáis, non é o mesmo número de vendas que número de lectores.

Inma: Interesoume xogar co símbolo das laranxas porque, dalgunha maneira, me pareceu ideal para resumir o ton de todas as historias contadas en Concubinas: o sabor agridoce.

Xosé: Comprobarémolo logo. O ano que vén sae en castelán.

Xosé: Eu escribo en galego. No idioma do pobo galego, no que falaban os meus avós. ¿E vostede?

Inma: Non sei se a linearidade ou non linearidade pode / debe ser relacionada directamente cun criterio temático que define a literatura coma fantástica ou realista. De tódolos xeitos si que estou de acordo con Bouzas no sentido de que en Concubinas pretendín moi conscientemente rachar coa concepción tradicional linear do tempo narrativo, alén, por suposto, de facer unha narrativa quizais non tanto fantástica, mais si non realista. É unha maneira de facer máis grande e máis fascinante o mundo cotián en que vivimos.

Inma: Gracias. Desde logo que, aínda que o desexase, non podería deixar de buscar e de experimentar. Desde logo que novas temáticas e novas estructuras xa están en camiño. A ver con qué me sorprendo a min mesma...

Inma: Desde logo. Desbotar un ámbito lector coma o portugués sería unha parvada, sobre todo tendo en conta que é, quizais, o máis próximo a nós mesmos. Persoalmente, si penso na posibilidade de escribir algún día (directamente, tal vez) en portugués. Os galegos somos quizais os escritores máis privilexiados para o diálogo e o intercambio coa Lusofonía. Xosé: Son amante do portugués e do brasileiro. Eu vivín, de neno, no Brasil, onde emigraran os meu pais. teño moitos curmáns brasileiros. aprendín a ler en brasileiro case ó tempo que en castelán. Naturalmente, suscribo todo o que di Inma.