A propia dimisión do Papa, que fala da claridade intelectual e da saúde necesaria para unha pastoral universal, o feito de que xa se referira a esta posibilidade nunha ocasión anterior e a propia forma na que o dereito de renuncia está estipulado no código de dereito canónico invitanme a crer que Benedicto XVI renuncia porque está cansado, enfermo e convencido de que é necesario un cambio no papado. Eu engadiríalle outra razón: posto que fai case 5 séculos que esta potestade non se exerce e posto que cada vez é máis necesario exercela para adaptar a figura do papa á reforma do colexio cardenalicio e dos tempos modernos penso que Benedicto XVI, a quen lle sobran arrestos para tomar este tipo de medidas, quixo deixar establecido un precedente que marque pautas a futuros pontificados.

Sería matar unha mosca demasiado pequena cun cañonazo demasiado grande. Eu creo que a renuncia do papa ten motivos suficientes na forma na que el a xustificou e que non é necesario especular con outros motivos.

Tal e como se establece no código de dereito canónico, a renuncia dun papa non pode estar influida por nada que non sexa a súa propia reflexión libre e en conciencia. Xa que logo, se se houbera coñecido a súa intención e se houbera levantado unha polémica entre grupos favorables e contrarios a esa decisión, a renuncia sería dificilmente realizable. Hai que dicir, sen embargo, que Benedicto XVI sempre tratou esta posibilidade como algo perfectamente normal na vida de calquera pontífice.

Non. Benedicto XVI era un papa conservador pero non estaba preso nin de movementos ultras nin de movementos progresistas. Nalgúns aspectos -sacerdocio das mulleres, entidade do matrimonio católico, diálogo con outras igrexas- portouse como un continuador da labor de Xoán Pablo II. Noutras -diálogo coa ciencia, diálogo coas igrexas dende a identidade católica, compartir culto con outras confesións e relixións- portouse como un progresista. Na súa renuncia portouse como un papa intelixente, libre e sen complexos.

Non. Este problema do diálogo entre ciencia e relixión é tan antigo como a igrexa mesma e sempre é un erro enfocalo na crista da ola, coma se se tratase dunha cousa nova que dependera dunha opinión pública maioritaria. Por outra parte, a fuxida dos mozos da práctica relixiosa xa foi extraordinaria nos últimos anos, así que se as cousas cambian xa so pode ser para que volvan porque xente que poida marcha case non queda.

En primeiro lugar, unha corrección do pontificado de Xoán Pablo II -intensamente mediático e cada vez máis próximo a posicións integristas- sen dar volantazos bruscos e sen producir estridencias nunha igrexa que levaba 25 anos nunha liña que era necesaria rectificar. En segundo lugar, a recuperación do diálogo coa ciencia dende unha posición de igualdade, sen complexos ou deixando claro que tanto a teoloxía como a historia da igrexa e das relixións son tan ciencias como a física ou a medicina. En terceiro lugar, o diálogo coas relixións dende unha posición de reforzo das identidades, sen confiar ese proceso a un progresivo desvaemento das fronteiras entre unhas e outras confesións. E en cuarto lugar, un intento de darlle maior pluralismo ao colexio cardenalicio nun proceso que remata en perfecta coherencia coa súa renuncia.

Non creo que a igrexa necesite revolucións silenciosas senón abertas, ruidosas e confesadas. Pero a igrexa é a organización social que está establecida nun ámbito máis plural, ao que pertencen culturas, estruturas éticas, niveles económicos, razas e procesos históricos intensamente diferenciados. As veces pensamos que a igrexa é Europa e a realidade actual é que Europa xa so representa a terceira parte da igrexa. O resto hai que contrastalo cos Estados Unidos, con América Latina, con moitos países de África e cunha crecente presenza en Asia. E iso non se encerra solo na idea dun cambio progresista feito á medida de Europa.

Non debe pasar moito. Según os termos da renuncia, a sede pontificia quedará vacante o día 28 ás 20.00 horas. Coma neste caso non hai que enterrar ao papa, que sempre é un ceremonial prolongado, cabe supoñer que o cónclave se convoque inmediatamente. A duración do cónclave é sempre impredecible pero os precedentes dos últimos cónclaves fannos pensar que non debe durar máis de 4 ou 5 días. Así que penso que a Pascua de Resurección será celebrada polo novo Pontífice, a finais de marzo.

Si. Por inusual e porque de feito produce unha reinterpretación moderna da figura do papa. Eu creo que esa é unha das razóns polas que en vez de deixar o seu cese á providencia decidiu tomar un camiño que era posible pero que na práctica estaba abandonado. Ademais, desde o punto de vista persoal supón un cambio de estatus cuxos efectos é necesario explorar. Por eso me parece unha decisión valiente e intelixente.

En teoría ten as mesmas que calquera outro cardenal pero cabe pensar que Rouco Varela, con 77 anos, xa está nunha idade que á vista desta renuncia desaconsella a elección. Así que penso que a presenza dun galego no Vaticano, en calidade de papa, terá que esperar.

Un erro non foi porque este papa tivo aspectos moi interesantes no seu pontificado. O que cabe pensar, a raíz desta renuncia, é que a mesma idea que levou a modificar a organización do colexio cardenalicio para quitarlle o dereito de voto a todos aqueles membros que cumpriran os 80 anos, pode levar a modificar tamén -aínda que isto sexa máis compricado- as condicións de elección dun papa, a que dende o meu punto de vista se lle debería poñer unha idade máxima de elección -posiblemente 70 anos- e ao mellor unha idade máxima de pontificado -entre os 80 e os 85 anos-. Isto pode suceder pronto ou pode tardar algún tempo.

A igrexa está moi acostumada a papados moi curtos. A maioría de nós recordamos o pontificado de Xoán Pablo I, que só durou un mes. E nese sentido creo que os cardenais non van a xogar a adiviños sobre a traxectoria vital do futuro papa. O que si pode producir é unha precipitación dos criterios de elección que esixen unha mundialización da figura do papa. Despois de moitos italianos, algún francés e algún español, os últimos dous pontificados trouxéronnos un papa polaco e outro alemán; pode haber agora moita xente que pense que o novo papa debe vir do outro lado do mar, de África ou de Asia, por este orde.

Seguramente un cambio de liña no pontificado, que pode afectar a cuestións doctrinais e organizativas. Eu desexo que sexa así e espero que se aproveite este momento para comprometer ás igrexas de América, ben sexa de EE.UU. ou de América do Sur, na dirección da igrexa católica. Fóra diso, que en termos de descripción é impredecible, non traerá máis consecuencias que as do largo ceremonial de cambiar un papa por outro.

Eu lamento que temas tan serios que Benedicto XVI afrontou con tanta valentía e decisión, e dos que ningunha organización humana está perpetuamente libre, sexan tratados con tanta lixeireza. Posto que a igrexa xa tivo un profundo terremoto interno, quizás fora momento de preguntarnos polos asasinatos masivos de nenos en Colombia ou Brasil, polos nenos que fan a guerra, polos que traballan non basureiros de medio mundo. A sociedade civil non é precisamente a mellor preparada para tirar a primeira pedra, aínda que ás veces, o orgullo e a cegueira nos axuden a silenciar as inmensas traxedias sobre as que algunhas sociedades de occidente están cómodamente asentadas.

En todos os protocolos mundiais as persoas que chegaron á cima dunha carreira de calquera índole se lles recoñenecen á perpetuidade os honores e tratamentos obtidos. Ese será o caso do papa Ratzinger, aínda que estou seguro que a el é o que menos lle interesa xa que lle sobran recoñecementos como home intelectual sen acudir ao tratamento da súa santidade.

Non parece posible porque incluso as xerarquías sudamericanas están bastante alonxadas desta práctica interpretación da palabra de Deus. Iso non quere dicir que a teoloxía da liberación non siga tendo unha forte influencia nos modernos mensaxes da igrexa que desprendéndose dos aspectos máis conflictivos dos movementos de liberación -especialmente dos que se refiren á participación política ou a loita armada- interiorizou sen embargo unha parte importante dun discurso que chama a socorrer áos marxinados xa nesta vida. Eu augúrolle larga influencia ao discurso da liberación pero non creo que haxa agora un papable que esté teóricamente encadrado nesa metodoloxía.

As mesmas reservas que puxen á posible elección de Rouco Varela exténdoas agora -mutatis mutandis- aos restantes cardenais españois. A min gustaríame un papa ao estilo de Monseñor Carlos Amigo pero este nin forma parte das correntes máis asentadas no poder vaticano nin no poder da conferencia episcopal española nin é dos máis novos. Así que terá que conformarse con ser Emérito de Sevilla.

A resposta teórica a esta pregunta é sempre un contundente si porque unha igrexa que non esté cerca da sociedade carece de todo sentido. O difícil é poñer en práctica ese acercamento a unha sociedade tan plural e tan diversa e compaxinar o grande peso da tradición xurídica e doctrinal coas transformacións impresionantes que está sufrindo o mundo de hoxe. A resposta é si pero non me atrevería a dicir como. Aínda que por si me lee o novo papa, suxerirei unha forma máis directa de expoñer a súa mensaxe, unha maior independencia frente aos poderes civís e un maior compromiso cos sectores marxinados de todas as sociedades do mundo.

A igrexa ten moito poder, porque está recoñecida como unha administradora lexítima de interpretacións éticas e morais que afectan aos comportamentos dos cidadáns. En apariencia estamos nun dos momentos de menor influencia da igrexa pero esto é solo verdade para Europa e solo é apariencia. Eu lamento que sendo consciente desa enorme influencia case toda a influencia esté canalizada a través de xerarquías pouco actuais e pouco atractivas dende a perspectiva intelectual pero isto é un problema circunstancial que non é óbice para a afirmación principal de que a igrexa ten un enorme poder no mundo enteiro.

Non creo que fora un pontificado máis difícil que os catro que lle preceden, Pío XII, Xoán XXIII, Pablo VI e Xoán Pablo II. Só foi máis fácil que o del o de Xoán Pablo I, que apenas tivo tempo de contestar aos telegramas de felicitación. O resto dos pontificados correspondéronse con momentos moi tráxicos da historia da humanidade, con graves guerras, quentes e frías, e cunha agudización da diferenza entre o primeiro e o terceiro mundo, e cunha transformación da mentalidade dos católicos que marcaron problemáticas seguramente máis comprexas que as que tivo que afrontar Benedicto XVI.

Probablemente o de facer emerxer unha personalidade e unha autoridade moral fronte á herencia, en todo caso grandiosa, que deixa Ratzinger. Algúns dos problemas que vai herdar o novo papa xa veñen de moito atrás -a actualización da igrexa, o diálogo das confesións e das relixións, o establecemento de códigos de ética interculturais e interelixiosos, a falta de vocacións sacerdotais, o papel da muller no sacerdocio e na igrexa, a extensión da igrexa a ambientes culturais e sociais non europeos- e seguramente terán que seguir prantexándonse dun xeito parecido aínda que se o novo papa ten forte personalidade pode darlles unha visión totalmente renovada.

A idea dunha Papisa Negra sería a materialización e a expresión simbólica dun cambio radical, non tanto na igrexa, senón na organización e xerarquización do Vaticano. E nese sentido é unha idea atractiva. Pero non por variar no más senón porque debería ser resultado dunha transformación social e relixiosa de enormes proporcións que non creo que esta xeración vaia a terminar. Así que eu que teño 63 anos me parece que non a vou a ver. E o lamento.

Non moito. O que afectará á igrexa en España e a xa inminente renuncia do cardeal Rouco Varela, que privado do seu valedor principal e camiñando decididamente cara os 80 anos non debe tardar moito en producirse. Claro que Rouco Varela non perdeu o tempo e deixounos a Conferencia Episcopal Española chea de bispos que se parecen moito a el mesmo. E por iso temo que non vaiamos ter a renovación que tanto necesitamos.