Para min non é misterioso, porque o escribín eu. Segundo, o enfoque que lle din foi o de recordar como se construíu a autonomía de Galicia e como o PP chegou a ser un elemento central nela. Terceiro, falando desa etapa encóntrome con frecuencia comigo mesmo e teño a necesidade de explicar algunhas cousas tratando de manter un equilibrio entre contar a realidade e non magnificarme dentro dela. Espero telo conseguido

Eu iso non o podo contestar porque non estab alí, claro.

Teóricamente sempre hai sitio para un novo partido en democracia. Esta resposta vale tanto se o partido é nacionalista ou se é un partido de dereita que xogue dentro do sistema xeral. Na práctica, sen embargo, creo que a corto e medio prazo iso é totalmente imposible porque o sistemaactual de partidos está sobresaturado e cubre co PP non só a existencia dun partido de dereitas do Estado senón un certo nacionalismo brando co que é case imposible competir. Se houbera apoios sociais, líderes e unha burguesía disposta a soster todo o período de formación e asentamento desa nova forza política, aínda que fora a longo prazo, podería xurdir un novo partido, pero a experiencia dos últimos cen anos non aconsella ser optimistas neste punto.

En todos os países máis avanzados do mundo quedan normas, costumes e hábitos moi antigos que en termos xerais son compatibles con grandes cambios e avances nas estruturas económicas, políticas e sociais. De feito, o sistema español actual procede da Transición, hai apenas 40 anos e ten moi pouco que ver co que Galicia vivira antes. Por iso penso que non temos un problema de norma e que non nos fai ningún dano o ser un pouco conservadores. O malo é que carecemos de líderes dispostos a reformar o país dacordo coas posibilidades existentes e temos unha cidadanía moi acostumada a políticas pasivas, fortemente subvencionadas e en termos estruturais inmobilistas. O maior problema para cambiar a planta municipal ou o modelo de ordenación do territorio, ou o espallamento urbanístico ou a ineficiencia dos transportes públicos provén da cidadanía, que considera que cada medida que se adopta nisto, por pequena que sexa, é un ataque ao seu estatus e aos seus dereitos consolidados. É certo tamén que os políticos noméanse e páganse para liderar e para cambiar por tanto horizontes e mentalidades da cidadanía, pero diso xa dixen, carecemos dende hai moito tempo.

Se estivéramos de broma, a resposta sería ben fácil: tamén tivo a Beiras. Ao mellor, o Beiras de Fraga e o de Feijoo non eran o mesmo. Ou o partido que lideraba Beiras contra Fraga e o que liderou contra Feijoo tampouco se parecían en nada. Estas dúas imaxes de Beiras e dos seus partidos explícanse coa crise e os cambios do tempo presente, cuxas bases teóricas e obxectivos políticos non comparto, porque me parecen utópicos de decepcionantes. En todo caso, o que ao principio era broma agora é serio. Creo que Beiras desaproveitou a enorme confianza que recolleu nas eleccións do 2012 e que fixo que Feijoo gobernase sen un rival realista. O resultado xa se veu.

Sempre opinei que as terceiras eleccións eran case inevitables se Pedro Sánchez se mantiña á fronte do PSOE. E sempre pensei, e penso, que as terceiras eleccións son convenientes e necesarias mentres non se perciba a existencia dun pacto que vaia algúns minutos máis alá da votación de investidura. Dende o meu punto de vista, será unha desgracia de consecuencias moi longas se non hai terceiras eleccións, ou se nas terceiras eleccións a cidadanía se empeña en repitr algo parecido ao que xa fixo dúas veces.

Non cabe a menor dúbida de que o ter nacido nunha aldea e ser educado nela dá unha perspectiva para entender unha parte importante da poboación do país, que seguramente non teñen os que nacero na cidade. Non me refiro ás cidadesd e hoxe, nas que nacen xa a maioría dos galegos, senón ás cidades de hai 60 anos, pequenas, funcionariais e moi afastadas dos seus entornos rurais, que eran coma illas de urbanidade ficticia nun mundo rural inmenso, duro e abandonado. Hoxe, sen embargo, o que necesita Galicia non son mentalidades vinculadas ao mundo antigo, senón orientadas pola dinámica española e pola dinámica europea na que vivimos e perfectamente integrada nas sociedades cosmopolitas e tecnolóxicas, nas que, queiramos ou non, xa desenvolvemos a nosa vida. Eu utilizo moito os ditos da aldea porque conforman unha retórica que por antífrasis esixe constantemente unha rápida modernización, o fin do localismo e o recoñecemento das sociedades transversais.

Non o sei, porque como non teño intención de militar nin de volver á política non teño iso perfectamente reflexionado. O que si teño dito ás veces, e aproveito para dicilo aquí ao gran público, é que despois de terme por un político moderno e moi rigoroso na perspectiva liberal económica pero moi aberto nos aspectos sociais, nas políticas de igualdade e nas tolerancias ideolóxicas, relixiosas e culturais, lamento profundamente que os anos transcurridos dende o estourido da crise e a aparición das respostas populistas ou das utopías económicas me estean facendo conservador. Iso será o que non lle perdoe á crise, que me faga escoller entre o conservadurismo e o disparate. Gustaríame máis escoller entre formas realistas de política con prioridades e opcións diferentes.

Non teño ningunha dúbida de que Podemos é froito dun intelixentísimo aproveitamento da estrutura de opotyunidade política facilitada pola crise. Máis que pola crise, por un pésimo diagnóstico da crise, e por unha falta absoluta de debate e pedagoxía sobre as medidas que foron necesarias para atallar o momento máis dramático desa crise. Nese contexto, xerouse unha enorme indignación que fixo prevalecer a idea de acabar coas políticas ou os partidos clásicos sobre a pregunta do que viña detrás e o resultado da combinación destes elementos, amasado por politólogos preparados para transformar esa indignación en ferramentas de acción políticas foi Podemos. O malo é que este contexto que permitiu un espectacular crecemento desta formación inclúe tamén os seus perigos máis grandes: o de ser o resultado dunha confluencia de elementos moi heteroxéneos dende o punto de vista territorial, político e ideolóxico que leva dentro a súa propia autodestrucción, e o de ser unha oportunidade política, como xa dixen, que está pasando e que está obrigando a Podemos a competir nun escenario para o que non estaba pensado. Tiña razón Pablo Iglesias cando dicía que tiña que asaltar o ceo no primeiro combate. O segundo xa lle foi moito máis complicado e eu creo que xa tocou teito e que vai ter enormes dificultades para mantenerse algún tempo nos niveis que agora ocupa.

Vistas as cousas que se teñen dito de Feijoo, e o que vostede mesmo di na pregunta, non parece ter todo tan atado e non creo que ningún galego teña a máis mínima dificultade para falar mal de Feijoo e incluso para levar estas falas ás redes sociais e ao medios de comunicación. O problema seguramente é o contrario, que como o propio Feijoo dixo nun acto electoral, falaron tan mal de min que me fixeron presidente. E engadiu: se agora falan mal de Galicia, tamén se estrelarán contra a cidadanía. En canto ao fondo da pregunta, pódese dicir que Feijoo fixo moi ben algunhas cousas, como manter a orde e a estabilidade do sistema político e manter tamén un funcionamento básico dos servizos nun tempo de graves dificultades económicas, e probablemente non aproveitou as oportunidades que tivo -porque a crise tamén é unha oportunidade- para afrontar cambios estruturais coma os da estrutura administrativa e os do urbanismo, que aínda son enormes dificultades para a modernización de Galicia. Eu, en todo caso, non lle pido a ningún presidente que sexa bo en todo, senón que sexa bo nalgunhas cousas e non sexa malo en todo o demais, e creo que nese sentido Feijoo foi un bo presidente para este tempo, como acaba de recoñecerlle a cidadanía, e que en ningún caso ten alternativas coas que compararse.

O transfuguismo non existe: existen os tránsfugas e non hai dous tránsfugas iguais. Hai tránsfugas excelentes, como Churchill ou eu mesmo, e hai tránsfugas trapalleiros a montóns. Pasa o mesmo coa leadldade aos partidos. Hai leais á estupidez, á ineficiencia e ao desbaraxuste, e hai leais ao modelos políticos articulados sobre ideoloxías consolidadas e organizadas en torno a partidos políticos. Opinar sobre conceptos en vez de opinar sobre feitos e persoas non é un enfoque correcto da acción política.

As relixións son formulacións sociais de códigos de comportamento e de referencias de valores que nalgúns casos se convirten en crenzas moi estables. En termos xerais, as relixións son estables, e iso é o que lles dá a persistencia sobre as evolucións zigzagueantes de todo o proceso social. Dende que existe a relixión cristiana, e xa van 2000 anos, ou a islámica, que xa contempla case 1.600 anos, o mundo deu infinitas voltas, non todas acertadas e moitas delas dramáticamente destrutivas e degradantes da humanidade. Algunhas desas evolucións tocaron incluso a estrutura das Igrexas, aínda que non tocasen o corpo ético e o modelo cosmolóxico co que explican o mundo e a realidade humana. E iso non é un defecto, senón que é un valor. Non debemos de estrañarnos de que entidades de este tipo, que se asentan sobre multitude de países distintos, que falan todos os idiomas do mundo, que integran a todas as razas e que predican ao mesmo tempo para os pobres e para os ricos, para os invasores e os invadidos, para as metrópoles e as colonias, saexan acautas nos procesos evolutivos. O que non poden ser as relixións é intransixentes. e nese sentido temos moita máis sorte os que fixemos a nosa historia civil no marco das relixións cristianas que os que as fixeron no marco do islamismo, pero non tanto polas crenzas de fondo como por que a estrutura das igrexas cristianas foi durante moitos séculos por diante das estruturas sociais e incluso agora é un elemento de transversalidade e de interpretación flexible da nosa actitude ante a vida e da conformación do noso carácter de cidadáns. Non deberiamos esquecer que as relixións non son obrigatorias, só se entra nelas voluntariamente e por convicción e é facilísimo para quen pensa que se trabucou, dar a volta, saír pola porta e queda todo resolto.

O problema catalán, contra o que se adoita dicir, non ten ningunha solución que non veña de dentro de Cataluña, e esa solución só pode pasar por adaptarse novamente aos marcos legais, romper coas utopías históricas que incrementan artificialmente a nación catalana e destrúen artificialmente a nación e o Estado español e reconducir o debate aos termos obxectivos e racionais nos que estivo durante catro décadas e dos que agora se descarrilou non poder demandas da cidadanía, senón por unha absurda e atrabiliaria visión das elites do poder. O problema catalán e fundamentalmente un problema de poder e de loita política das elites e que o pobo fora arrastrado a esa proposta con certos engados e algunhas anécdotas reais non lle dá maior entidade ao problema. Non se trata de negar nin o feito diferencial catalán nin a idea elemental democrática de que cadaquén defende o que quere, o único que se trata de dicir é que cando un quere defender posicións cuxa realización destrozaría longos procesos históricos, séculos de convivencia e interacción social e universos políticos perfectamente consolidados, a obrigación de todos os que non teñen eses soños de ruptura e de reinicio da historia, é impedir que nos leven ao caos.

A primeira parte, que durante un tempo foi utilizada simplemente para debilitar a Rajoy e para incrementar a sensación de crise que se quería implantar sobre o PP, é hoxe unha evidencia: Feijoo é o valor máis consolidado do PP a nivel español, ten a idade e a experiencia xusta para optar a dirixir o partido e a todo o que esta dirección lle supoña respecto ao exercicio do poder institucional en España e sería sen dúbida algunha a única solución que tería o PP para unha substitución eventual de Mariano Rajoy. O que non creo é que esa substitución de mariano Rajoy teña que ser ou vaia a ser inminente ou próxima, xa que o paso do tempo e a fin do populismo crítico vailledar ou xa lle está dando a Mariano Rajoy unha dimensión política máis acorde coa realidade da que pronosticaron políticos tan asentados como Rosa Díez, Pedro Sánchez, Albert Rivera e outros líderes eternos que xa fican ao borde ou no fondo dos abismos. Na política é sempre mal consello opinar co bandullo ou opinar no corto prazo e á luz dos cabreos ou das preferencias persoais. Aínda que neste defecto caeron incluso algúns personaxes importantes do PP. Creo que se houbera novas eleccións, o candidato será sen lugar a dúbidas Mariano Rajoy, e creo que cando rematen os mandatos de Rajoy a substitución será moi normal e pilotada por el. E aí, insisto, se as cousas seguen como agora están, Feijoo será unha peza fundamental.

Do que está pasando no Mediterráneo só se pode opinar que é unha catástrofe humanitaria que só é comparable cos momentos de grandes conflitos que ata agora tiveron lugar case sempre no territorio europeo ou implicando de cheo ás potencias europeas. Non debemos esquecer que as únicas traxedias comparables con esta, pero moito máis graves que esta, tiveron lugar en Europa, e porcerto foron vividas por moita xente que aínda está viva e pode contalas. Unha vez dito que a traxedia é terrible, e recoñecendo que as solucións non están sendo eficientes, é moi importante preguntarse por que unha Unión Europea que naceu sobre a idea da solidariedade e da paz e que ten abundantes recursos para afrontar este tipo de crises, non sexa capaz de saír adiante. E aquí hai dúas respostas esenciais que son moi diferentes entre si: a primeira é a escasa conexión e articulación dos poderes europeos, que lonxe de actuar como un país, como unha unidade, volven a estar outra vez ameazados pola disgregación, polos separatismos, polos proteccionismos e por todos os "ismos" que presentan as degrazas endémicas da humanidade. Isto só se pode resolver se en vez de estar todos os días dubidando de se Europa existe ou non e criticando duramente todas as súas accións e esquecendo ao mesmo tempo todas as súas virtudes, nos propuxéramos avanzar non soamente na unión política e social, senón tamén na creación dos instrumentos necesarios -refírome á política comín de Exterior e Defensa- para este tipo de problemas e circunstancias. O segundo problema, máis sutil pero seguramente máis grave, provén de ter anunciado solucións utópicas dende o primeiro día, e se non queremos dicir utópicas para non entrar na vía da rendición sen condicións, poderiamos dicir insostibles. A idea dos refuxiados non naceu para o que agora está servindo, que na práctica consiste en xerar modelos de inmigración absolutamente incontrolados e que afectan á estabilidade social de países cuxas poboacións ao mesmo tempo que reclaman solidariedade e apertura de fronteiras, están votando crecentemente ás extremas dereitas, aos partidos xenófobos, aos referendos separatistas, aos modelos independentistas e a todos os que levantan alambradas e propoñen referendos contrarios á solución. O problema que temos agora mesmo é que frente ao discurso correcto os cidadáns europeos están votando en contra das posibles solucións e así é imposible que o discurso "buenista" poida identificarse cunha solución. Cando se opta ao ben absoluto, a frustración é sempre o paso seguinte, e por iso é necesario que se fagan novas políticas, verdadeiramente europeas, dotadas de racionalidade, de instrumentos de accións e consentidas e apoiadoas con realismo polas poboacións respectivas.

Hai unha resposta moi fácil a esta pregunta, que despois terá que ser matizada: o PSOE debería recuperar o espazo que tivo, a mentalidade de forza sistémica coa que actuou e o realismo co que practicou a alternancia co PP, ás veces en maioría, ás veces en minoría e ás veces en coalicións parlamentarias con forzas diversas que situadas no centro lle daban estabilidade. Hai que dicir que desa posición o PSOE non saíu por culpa do electorado, senón por un problema dos seus dirixentes, que non souberon perder con elegancia e recuperarse na oposición, e que igual que un boxeador noqueado, fixeron inútiles intentos por levantarse cando en realidade non se tiñan de pé. O POSE non sairá adiante ata que pare a súa nerviosa insistencia en gobernar e use sequera unha lexislatura para reordenarse e para armarse ideolóxicamente lembrando os seus mellores tempos e as súas máis produtivas experiencias. Non lle pasará nada ademais se esperando a súa oportunidade tarde unha ou dúas lexislaturas en volter á Mocloa, porque aínda así seguiría sendo o partido que máis tempo gobernou a democracia española. Hai un problema evidente: que nas sociedades avanzadas a alternancia política faise entre partidos ou coalicións que cada vez teñen unha diferencias menos marcadas, e que ao mesmo tempo que fan posible a continuidade dos grandes programas económicos, sociais e políticos, incrementan as diferencias para presentarse diante do electorado cunha personalidade nidiamente diferente da dos partidos adversarios. Pero isto non é un problema, é unha bendición de Deus que só teñen as democracias moi maduras, e que se resolve aceptando que o combato político xa non se fai entre dous modelos radicalmente enfrentados, como nos tempos da Guerra Fría, senón entre diferentes equipos que xestionan de maneira distinta, con ventaxas e inconvenientes, e que nalguns asuntos poden permitirse ter prioridades moi distintas e modelos de sociedade algo diferentes. O problema que ten PSOE actualmente é que no seu afán de liquidar o poder popular cando aínda non está madura a alternacia, rompeu con toda a súa historia, con todos os seus valores e con todo o seu espazo ideolóxico e sistémico para encomendarse a coalicións claramente populistas que ademais de sumilo nunha añoranza de poder dramática, amenanzan seriamente a súa identidade, o seu espazo e a súa existencia. Se o PSOE non entende que o modelo de bipartidismo imperfecto que disfrutamos durante 35 años segue sendo a pauta máis segura e conveniente, e se o PSOE non entende que lle pode ganar ao PP unhas eleccións, cousa que agora non cre posible, non poderá independizarse de Podemos. O seu propio líder actual xa recoñece que veñen dunha etapa de "podemización" perigosísima. E por iso non ten á vista ningunha solución razonable, porque nin é capaz de gobernar con Podemos nin é capaz de comprometerse co sistema habitual que neste momento lle daría ao PP a capacidade para gobernar razoablemente. Por iso, termino dicindo que o máis drmático do PSOE é que o seu problema non é substantivo, senón de perda de sentido histórico, ideolóxico e político e que se en vez de volver ás súas posicións habituais segue empeñado en bracear contra un inimigo que neste momento non pode derrotar, está condenado á fragmentación, á irrelevancia e á pasokización definitiva.
Sobre o PSC, unha idea moi simple: debe darlel un ultimátum para confirmar unha coalición legal e unificada en termos estratéxicos, políticos e territoriais. E se non consigue esa unidade ten que marchar canto antes, implantarse como PSOE en Cataluña e non afogar definitivamente atándose á mesma pedra que xa ten o PSC atada ao seu pescozo.