Máis que madurar xa empezo a ser maior e seguramente estou nun momento no que non ten sentido pensar nesa actividade coma un proxecto vital. Nunca me neguei a volver á política se encontrara razóns e oportunidades que fixeran interesante a miña volta pero a política está chea de xente que pode intentar o seu proxecto e non creo necesaria que repitamos os que xa o intentamos e menos aínda os que quixemos estar e non tivemos apoio para continuar.

En realidade non houbo esa coordinación. A pesar da escenificación do pacto que se fixo no Museo de Arte Contemporánea fai agora 4 anos a verdade é que o PSOE e BNG non acadaron un acordo sobre os asuntos vertebrais dun programa que lles permitisen evitar esa sensación de que cada un goberna para os seus e de que se sinten entre si tan alleos coma co PP. Esa é seguramente a razón máis importante pola que neste momento teñen o partido aberto e non conseguiron desbotar a posibilidade de que o PP logre a maioría absoluta.

En términos numéricos é perfectamente posible. O conxunto das enquisas que eu coñezo non predi esa situación pero bastaría con que un dos partidos da actual coalición perdese un diputado en favor de, por exemplo, UPD, para que estivesemos teóricamente nesa extraña situación. Claro que UPD actuaría co PP coa mesma alianza cautiva como fai o BNG co PSOE e eso sería equivalente á maioría absoluta do PP.

Eu non teño a sensación de que a vida política en España sexa violenta nin apoie a violencia. Tampouco teño a idea ou a sensación de vivir nunha sociedade especialmente violenta nos aspectos civicos, deportivos ou de calqueira outra caste. Se fixéramos unha comparación cos países máis avanzados do mundo o nivel de convivencia en España soportaría magíficamente esa comparación en tódolos niveis, incluíndo a delincuencia común e o terrorismo, hoxe en día moi controlado. Por eso estou convencido de que a sensación de violencia que ás veces se deduce dos medios de comunicación responde a unha forma interesada de presentar a realidade política da que tende a deducirse algún beneficio. Pensar que un rifirafe parlamentario, unha algarada estudiantil ou algunhas manifestacións menores da delincuencia común caracterizan neste momento a sociedade española pareceme un exceso.

En términos estructurais o BNG xa non ten ningún problema de competencia política cos outros partidos. O que ten o BNG é unha herencia, ou unha imaxe, de radicalismo que aínda pervive en algúns sectores sociais e que é aproveitado con frecuencia polos adversarios para conter o seu avance. Se tivéramos que formular a resposta nunha breve frase eu diría que o BNG non poderá crecer de maneira significativa ata que sexa percibido coma un partido nacionalista ideolóxicamente centrado e abertamente popular.

A técnica de prospección do voto ten avanzado suficiente para que se poda interpretar non soamente o voto explicitado senón tamén a razóns polas que o ciudadano se inclina por ese voto e os casos nos que hai confusión ou engaño voluntario por parte do entrevistado. Sendo rigurosos, incluso debemos dicir que unha enquisa ben feita é capaz de atribuir voto ao amplo marxe de indecisos que moitas empresas resaltan como pretexto para un posible fallo na súa predición. O problema é que a enquisa é unha técnica cara, que non é factible dun día para outro como agora se quere e que, por tanto, pode ter fallos que non se deducen do instrumento mesmo senón da súa utilización. A maioría dos fallos estrepitosos que conocemos nas recentes eleccións explicaríanse por esta forma pouco rigurosa de facer e interpretar as enquisas.

A resposta é claramente que si. Neste intre a maioría das enquisas sitúano a menos de tres escanos da maioría absoluta e ese é unha marxe perfectamente modificable por unha boa campaña ou por unha incidencia externa non previsible que favoreza as expectativas do PP. O que si temos que dicir é que neste momento non é o máis probable que o PP gañe as eleccións pero non sería extraño se tal feito se producise.

Polo que eu coñezo non é fácil a entrada de UPyD no Parlamento, entre outras cousas porque Fraga protexeu ao PP cun 5% de voto mínimo por circunscripción para entrar no computo e reparto de escanos. Se esta entrada se producira habería que ver a costa de quen para analizar a súa incidencia. Eu teño por certo que UPyD está lanzando o seu anzó no mesmo estanque que o PP e por iso podería alonxar máis o PP da maioría absoluta e favorecer indirectamente, aínda que moi pouquiño, ao bipartito. E en términos ideolóxicos direille con toda sinceridade que eu non simpatizo coas mensaxes centrais que UPyD elaborou para estas eleccións e moi especialmente coa idea de modificar a política de ensino en relación ao galego e coa posible volta de competencias a Madrid para reconstruir un estado máis centralizado.

Eu estou seguro de que lle ten un custe negativo por dous negativos. O primeiro, porque creo que a posición de Galicia Bilingüe parte dunha análise equivocada do problema lingüístico e esquece que gobernar un país non é so mantelo como está senón introducir certas reformas que poidan servir non soamente ao benestar material senón tamén a unha maior identidade e a un maior esforzo social a medio plazo. Segundo, porque un partido que aspira a gobernar non pode aceptar no seu programa unha proposta derivada e esencialmente parcial dunha política vertebral para o país. Senón están de acordo coa actual política lingüística os do PP teñen que elaborar a súa e dicirnos cal é e non repartirse entre os que van e os que non van á manifestación a ver se todos quedamos contentos.

A carencia de bós políticos non é o resultado da mala sorte que poida ter un pobo senón a consecuencia das circunstancias, da cultura política, das preferencias dos cidadáns e da razóns polas que se escollen a uns e a outros. Os políticos actuais, que eu creo que son pésimos e que teñen un discurso lamentable foron elixidos por un pobo que entende o poder como un reparto arbitrario de prebendas feito con criterio territorial, sen visión xeral de país e sen que o cidadán se sinta en nada responsable dos derroches e irracionalidades que se cometen para fornecer unha política pensada exclusivamente por razóns electorais e con visión de curto alcance. E para iso os mellores políticos son os que temos e máis os que tivemos no inmediato pasado. E non teño ningunha dúbida de que se viñeran a Galicia Benjamin Franklin e Linconl xuntos non sacarían nin para pipas.

Cando se iniciou a transición tiñase a idea de que a publicación dunha enquisa condicionaba dunha maneira importante o voto dos electores, e desa convicción herdamos a prohibición de publicar enquisas na última semana anterior ás eleccións. Co avance da cultura cívica e coas experiencias que xa temos do noso e doutros países sabemos hoxe que as enquisas condicionan moi pouco ou nada o voto. O que si estamos preocupados os politólogos é polo que parece unha tendencia crecente das empresas de opinión a poñerse de acordo ou a xogar espontáneamente nun mesmo ámbito de predicción para evitar errores que puideran desprestixiar á empresa e eso si que redundaría, de feito redunda, nunha cada vez peor información sobre a situación electoral e sobre as expectativas de voto.

A palabra federal estase usando cada vez máis e cada vez máis lixeiramente`polos políticos e os constitucionalistas que analizan o noso sistema autonómico coma se detrás dela estivera a pedra filosofal coa que arranxar os desaxustes que aínda produce o sistema. O sistema federal é básicamente un modelo descentralizador que ten plena lóxica e sentido cando se conforma mediante acordo constitucionalizado un espacio político amplio a partir de unidades preexistentes máis pequenas. Non é tan fácil, en cambio, utilizar o término federal cando se realiza o proceso inverso: ir de un estado centralizado a un descentralizado, porque nin se da o momento no que a expresa e libre vontade das partes se adhire ao proxecto común, nin se atopan as bases para xustificar a entender as posibles asimetrías do modelo A idea tantas veces escoitada de que cambiar a palabra autonómico por federal é por si mesmo un avance hai que analizala e cuestionala e a idea de que un federalismo feito desde arriba sexa auténtico e resolva os conflictos históricos, coma se fora un conxuro, é equivocada. De momento o modelo español de descentralización está dando magníficos resultados, cun baixo coste de conflictividade e un alto índice de cohesión e por iso creo que non debemos facer experimentos con outros modelos ata que este estea completo.

Tal e coma se entenden os debates de hoxe, onde todo se predetermina e onde a forma parece ser moito máis importante que o fondo non sinto ningún entusiasmo polos debates. A regulamentación excesiva do noso sistema electoral fai que estes debates apenas teñan interese informativo e soamente sirvan para unha especia de xogo ou de puxilato dialéctico no que un gaña e outro perde sen maiores consecuencias. En todo caso se eu fora candidato aceptaría debates a tódalas bandas sempre e cando tiveran algo de imprevisible na súa realización.

Non teño ningunha dúbida de que a organización territorial do poder en Galicia ten que ser revisada e que esa revisión, se fose racional, levaría a reducir dunha forma moi notable o número dos concellos e a construir unidades de poder local, viables e eficientes. Hoxe en día os concellos imposibles son unha das causas de clientelización da política e, por tanto, a resposta á súa pregunta é que si aínda que esa reforma non sería suficiente e implicaría outras moitas reformas colaterais. Respecto á segunda pregunta, creo que non se pode exisir que o cidadán emigrante pague aquí os seus impostos para ter dereito ao voto cando a cidadanía está entendida coma un dereito radical e básico -outra cousa sería volver ao sufraxio censitario- e cando non se lle exise ese requisito aos miles de galegos que viven noutras provincias españolas, tenen o domicilio fiscal fora de Galicia e manteñen a vecindade administrativa aquí. O problema deste censo consiste en que sexa riguroso na súa elaboración, non sexa coma un chicle na súa extensión e leve a un incomprensible e antidemocrático sistema que fai que non so se voto sen garantías senón que o reconto non coincida co xeral e dé por tanto uns resultados diferenciados que poden modificar sustancialmente a primeira atribución de escanos.

Agradécolle a referencia positiva aos meus artigos. Eu sempre aconsello votar e non me entendería a min mesmo coma cidadán se un día de eleccións non fora ao colexio electoral coa miña familia e exercera o dereito máis construtivo e de naturaleza máis moral que xeneraron os humanos en toda a súa historia. O demais é opinable aínda que hai que ter en conta que mentras que o voto en branco é susceptible de certa interpretación e por tanto de certa asunción da protesta polos partidos que concorren, a abstención sempre vai mesturada cos cidadáns menos dilixentes e menos responsables que sencillamente non votan por preguiza ou ignorancia. E por iso simpatizo máis co voto en branco que coa abstención. Teña en conta, sen embargo, que a pregunta que debe facerse un cidadán antes de votar non é quen son os meus ou os que máis me satisfacen porque é moi posible que a resposta a esa pregunta sexa ningúen. O que debemos de preguntarnos é o que queremos que pase e para iso sempre hai fórmulas intelixentes de exercer o voto que contribúen a obter resultados útiles e razonables.

Antes xa me referín a UPyD, á que lle dei moi poucas posibilidades de entrar no Parlamento. A Terra Galega, en verdade, é que non lle vexo ningún.

Non está tan claro que haxa que rematar co voto emigrante. Só hai que regulalo de tal xeito que dé garantías de liberdade na súa emisión e do control do fraude que neste momento se vislumbra por todas partes. Pero debemos recordar algo que ás veces parece que esquecemos e é que regularización do voto emigrante non é específica para Galicia senón para todo o conxunto de España e que por tanto implica reformas no Código Civil e unha casuística que é moito máis complexa que a que nós poidamos ter aquí nesta especial conxuntura. Creo, por tanto, que esta é unha demanda que os partidos galegos apoiar indirectamente pero que os cidadáns deberíamos trasladar con toda a contundencia ás eleccións xerais nas que realmente hai conexión entre a demanda e os destinatarios desa demanda.

A política e os políticos non son elementos illados do contexto social, económico, organizativo e cultural dunha sociedade, e cometería unha equivocación quen carente de unha organización adecuada e dun contexto cultural necesario para plantexar unha etapa de rexeneración política se lanzase á area confiando só nas súas forzas. Cando a min me botaron fora da política cunha maniobra evidente que o PP debería explicar agora e cando o conxunto da cidadanía me negou o pequeno apoio que necesitaba para aguantar non se perdeu só a miña carreira persoal senón que se perdeu tamén en honor e gloria de Fraga un instrumento de acción política coma era o nacionalismo centrista que hoxe sería unha maravilla para dinamizar e elevar de categoría o nivel da nosa política. Nas actuais circunstancias a miña volta á política sería coma se Springsteen subira ao escenario sen amplificación ou sen destellos de luz, ou se Messi saíra a xogar con equipo formado por dez inexpertos e máis el. Iso sería melancolía pero non sería música nin fútbol e algo así sería tamén a miña volta á política que sería un bó espectáculo pero estéril.

En términos xerais a informacón política española está claramente dominada polo País Vasco gracias a un error estratéxico no que colaboran os medios de comunicación, os políticos e unha larga serie de cidadáns ben intencionados que pensan que insistindo en actos simbólicos se poden obter resultados reais. Por esa razón levamos as de perder aínda que esta vez por mor da crise que atravesa o PP e da influencia que o resultado de Galicia poida ter no futuro de Mariano Rajoy e no resultado da xorda loita que se mantén no seo do PP polo control do poder, as eleccións galegas poden empatar en importancia nacional coas vascas.

Un escándalo coma ese, por si solo, non é relevante. O problema é que contribúe a sensación de crise e desgoberno na que está sumido o PP dende as pasadas eleccións xerais. E nese sentido pode dicirse que a agrava a situación so PP en beneficio do BNG e do PSOE.

Non a creo posible nin útil. As grandes coalicións que producen unha certa anulación da normal dialéctica entre partidos producen tamén un empobrecemento do debate democrático e un afrouxamento dos mecanismos de control e, por tanto, so están indicadas para situacións excepcionais nas que o que está en risco non é só un modelo de gobernabilidade senón a existencia mesma da democracia ou a crise do país. Que haxa unha gran coalición en Israel ou mesmo na Alemaña que está dixerindo os efectos da unificación pode ter algún sentido pero que se faga iso en España onde sempre tivemos maiorías suficientes para gobernar e onde o único do que carecemos é de ideas que xurden sempre da confrontación sería, desde o meu punto de vista, un erro.

Non é fácil resumir nos 70 tomos do Espasa a resposta a esta pregunta e por iso me limitarei a dicir que o que máis necesitamos é crear un proxecto de país no que se reflexen amplos acordos sociais. Por exemplo: unha nova estructura territorial que afectaría á organización do poder nos concellos e nas cidades, ou unha nova ordenación do territorio, coa que creemos un hábitat compatible coa permanencia das características naturais e paisaxísticas do noso solo, unha nova concepción das infraestructuras e da obra pública que sexa posta ó servizo dunha Galicia moderna e viable e non insista unha e outra vez nos erros que temos cometido no noso desenvolvemente urbanístico e na nosa forma de dispersión territorial. Tamén teríamos que acordar unha especialización e xerarquización das cidades que fixera posible a inversión rendible nas infraestructuras e nos servizos e que non dilapidara máis recursos nunha competencia inútil, que aceptaramos dunha vez que quen ten unha lingua non ten máis saída que usala, que razonaramos sobre a viabilidade dos chamados sectores tradicionais (agricultura e pesca) que máis parecen xa unha rémora que unha vantaxe comparativa, e que pensásemos nun diseño institucional da nosa autonomía que alonxado da imitación morbosa do modelo catalán aceptara con realismo a nosa situación e diseñase instrumentos para gobernala. En definitiva, máis política e menos cemento.

É evidente que é unha nación sen estado. O debate é se aínda ten sentido aspirar a un estado ou se, no marco da UE e das transformacións das formas políticas que está impoñendo a globalización, xa non ten sentido aspirar a unha forma que está en crise nas súas manifestacións máis perfeccionadas. Dito doutra maneira, creo que Galicia é unha nación sen estado e que pasada a romería do nacionalismo decimonónico, que aínda influiu de forma decisiva e dramática no século XX, é mellor esquecer esa xeira e prepararse para vivir un mundo que vai ser moito máis aberto e moito máis permeable do que o Estado facilita.

O PSOE xa perdeu as cidades nas eleccións anteriores e tamén nas municipais nas que con só dúas excepcións domina con claridade o PP. Pero igual que sucedeu nas eleccións anteriores e tamén nas municipais a coalición de socialistas e nacionalistas pode acadar moitas maiorías que, aínda que son moi axustadas, son absolutas. O máis posible é que se dean as súas cousas que vostede presenta coma unha contradicción: que o PSOE sexa vapuleado nas cidades e que, a pesar de todo, goberne.